TIPS - Suggesties en ideeën uit de praktijk
11 tips
uit de praktijk
Gemeenten hebben een belangrijke rol in het dementievriendelijker maken van de samenleving. Daarbij horen passende en toegankelijke dagactiviteiten, op de persoon gericht. Veruit de meeste gemeenten zetten in op laagdrempelige ontmoetingsmogelijkheden. Dat vergt breed toegankelijke ontmoetingsplekken en activiteiten in de buurt en wijk. Mensen met dementie tellen mee en moeten kunnen blijven meedoen, ongeacht in welk stadium van de ziekte zij zich bevinden. Daar zijn ook hun mantelzorgers bij gebaat. Hieronder 11 tips uit de lokale praktijk om dit mogelijk te maken.
Tip 1
Ga thuis langs bij mensen met dementie
Om echt te weten wat er leeft bij mensen met dementie (en hun naasten) werkt het heel goed om eens op huisbezoek te gaan. Of samen een wandeling te maken. Vraag wat mensen bezig houdt in hun leven. Zijn er dingen die zij vroeger graag deden, maar die nu niet meer zomaar gaan? Maak verbinding en peil de behoeften. De een wil graag naar de dagbesteding, terwijl een ander zich meer thuis voelt in een café-achtige setting, een biljartclub of een museum. Of bij vrijwilligerswerk. Wat je ook aanbiedt, zinvolle dagactiviteiten zijn altijd maatwerk.
Tip 2
Ga tegelijk ook in gesprek met de mantelzorgers(s)
Wie met mantelzorgers praat, komt er sneller achter wat ‘de vraag achter de vraag’ is. Ga ook hier gewoon naar mensen toe en kijk wat er bij iemand thuis gebeurt. En zoek dan samen naar een oplossing. Niet alleen voor de persoon met dementie, maar juist ook voor de mantelzorger. Organiseer gespreksgroepen waarin mensen van elkaar kunnen leren. Bijvoorbeeld hoe je dat nu thuis doet, leven met dementie.
Tip 2
Tip 3
Maak mensen nieuwsgierig
Het Amsterdams Ontmoetingscentrum de Pijp heeft een café voor iedereen. Bezoekers uit de stad worden nieuwsgierig naar hoe het is om te leven met dementie, een eerste stap naar een dementievriendelijke samenleving. Organiseer bij mooi weer ook eens iets op straat. Noem jezelf ‘de club van vergeetachtigen’, en de drempel wordt nog lager. Zo krijg je ook mensen naar je activiteit die ‘dementie’ misschien nog een lastig etiket vinden.
Tip 4
Geef goede voorlichting en bied trainingen aan
In een dementievriendelijke samenleving weten mensen wanneer er iets aan de hand is met een ander. Met voorlichting kun je het stigma van dementie wegnemen. Trainingen geven mensen handvatten iets te doen, bijvoorbeeld met een niet-pluis-gevoel. Naast het aanbod van Samen Dementievriendelijk kunnen lokale casemanagers dementie trainingen verzorgen. Of volg een e-learning 'Dementie achter de voordeur'. Ook die is geschikt voor gemengde groepen van burgers en professionals.
Tip 4
Tip 5
Besteed extra aandacht aan mensen met een migratieachtergrond
Omdat de groep eerstegeneratiemigranten vergrijst, is ook het aantal migranten met dementie snel aan het toenemen. Zij zijn vaak niet goed in beeld en veel van hun mantelzorgers zijn overbelast. Mensen met een migratieachtergrond maken meestal ook minder gebruik van inloopvoorzieningen of dagactiviteiten. Betrek dus actief de migrantenorganisaties in je gemeente. Vorm een kernteam met professionals, een ‘buitenring’ met professionals, buurtbewoners en vrijwilligers, en zet samen iets op. En laat je inspireren via de website van Pharos.
Tip 6
Denk ook aan bijzondere doelgroepen en sluit goed aan
Zorg voor diversiteit in het aanbod, dus bied ook doe-gerichte en belevingsgerichte activiteiten. En sta stil bij bijzondere doelgroepen, bijvoorbeeld jonge mensen met dementie, hoogbegaafde mensenen mensen met een verstandelijke beperking. Sluit met je activiteiten en ondersteuningsaanbod aan bij het gewone leven – werk, hobby’s – van mensen met uiteenlopende achtergronden. Een persoonsgerichte aanpak is bijna vanzelf inclusief.
Tip 6
Tip 7
Tip 7
Loop zelf regelmatig mee met een activiteit
Verlies nooit uit het oog voor wie je het allemaal doet. Ga regelmatig langs bij de aanbieders van activiteiten. En maak er meer van dan een werkbezoek met de wethouder. Door zelf een middag mee te doen, krijg je echt een gevoel bij hoe het werkt in de praktijk en hoe de deelnemers het ervaren. Niet alleen leerzaam, je onderhoudt meteen je netwerk. Schakel de ketenregisseur van het regionale dementienetwerk in voor een mooie rondgang.
Bouw aan een netwerk van signaleerders en verwijzers
Zorg voor een goed op elkaar ingespeeld netwerk van verwijzers. Niet alleen huisartsen, het buurtteam en casemanagers zijn van belang. Ook dementievriendelijke winkeliers, vrijwilligers en de wijkagent kunnen mensen wijzen op ontmoetingsmogelijkheden, betekenisvolle activiteiten en mantelzorgondersteuning. Betrek sport, cultuur en de plaatselijke bibliotheek bij het netwerk. Stimuleer dat deze casemanagers de ‘sociale kaart’ in beeld hebben. En praat niet alleen met elkaar, maar ga samen aan de slag. Dan wordt het iets van iedereen.
Tip 8
Tip 9
Tip 9
Zet huisartsen – of andere zorgverleners – in als ambassadeur
Als vertrouwensfiguur voor ouderen kan de huisarts een cruciale rol spelen in een tijdige verwijzing van mensen met dementie en hun mantelzorgers naar ontmoetingsplekken en betekenisvolle dagactiviteiten. Om huisartsen te stimuleren dit op te pakken binnen het netwerk van professionele verwijzers, kan het helpen om een betrokken huisarts als ambassadeur in te zetten. Maak samen een rondje en betrek zo de eerste lijn. Ook verpleegkundig specialisten, geriaters, specialisten ouderengeneeskunde of praktijkondersteuners kunnen goede ambassadeurs zijn.
Zorg voor bestuurlijke steun
De betrokkenheid vanuit de brede lokale gemeenschap is cruciaal, maar ook de wethouder moet echt achter de gekozen aanpak staan. Vanuit zijn of haar rol in het sociaal domein kan een wethouder ook ruimte creëren die nog vaak beperkt wordt door schotten in de financiering. Regionale afdelingen van Alzheimer Nederland hebben vaak goede contacten met gemeenteraad en ambtenaren. Schakel ze in om lijntjes te leggen.
Tip 10
Tip 11
Tip 11
Werk vanuit het concept Positieve Gezondheid
Volgens het concept Positieve Gezondheid is de mens veel meer dan zijn of haar ziekte. Essentieel is het kunnen omgaan met uitdagingen op alle levensterreinen. Dit bredere perspectief helpt bij het komen tot een breed scala aan activiteiten. Van muziek en andere cultuur tot lichamelijk actief zijn en samen genieten van de natuur. Dat zijn allemaal werkzame elementen van een aanbod dat het leven betekenisvol maakt.
Webinar ‘Focus op dementie; het belang van zinvolle activiteiten’
De 11 tips in dit artikel zijn mede gebaseerd op ervaringen uit de lokale praktijk die naar voren kwamen tijdens het het webinar ‘Focus op dementie; het belang van zinvolle activiteiten’ dat VNG en VWS op 18 oktober 2021 organiseerden. Wil je nog een keer de mooie voorbeelden uit de praktijk bekijken en de tafelgesprekken naluisteren? Kijk dan hier het webinar terug. Inspireer ook anderen in jouw netwerk, dus deel de uitzending vooral zo breed mogelijk!
Optreden van de Odenseband tijdens het webinar. Verschillende Odensehuizen bieden bezoekers zo de gelegenheid samen muziek te maken.
INSPIRATIE - Ontmoetingscentrum de Pijp
De wijk betrekken bij mensen met dementie
Nederland telt zo’n 180 ontmoetingscentra die thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers ondersteunen. Deze centra zorgen niet alleen voor een op maat gemaakte dagbesteding, ook werken ze nauw samen met buurtbewoners en ondernemers in de wijk.
In 1993 richtten Rose-Marie Dröes en Joke Bos het eerste Nederlandse ontmoetingscentrum op, middenin de Amsterdamse wijk de Pijp. Dröes is momenteel hoogleraar psychosociale hulpverlening voor mensen met dementie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Bos was tot voor kort coördinator en manager van welzijnsorganisatie Combiwel. Met het centrum wilden ze mensen met dementie en hun mantelzorgers beter leren omgaan met hun situatie zodat ze weer in balans komen. Mariska Atmodimedjo, senior activiteitenbegeleider van het Amsterdam Ontmoetingscentrum (AOC) de Pijp, vertelt dat de aandacht uitgaat naar de persoon achter de ziekte en wat hij of zij echt nodig heeft. Het programma bestaat vooral uit bewegen, creativiteit en muziek, zo mogelijk samen met buurtbewoners.
Positieve beeldvorming
Onderzoek van Amsterdam UMC laat zien dat de deelnemers langer thuis blijven wonen en minder last hebben van gedrags- en stemmingsontregelingen. Ook hun partners, die kunnen deelnemen aan gespreksgroepen, voelen zich minder belast. Niet voor niets dat dit initiatief inmiddels op grote schaal is overgenomen, zowel in Nederland als in het buitenland. Atmodimedjo benadrukt dat laagdrempeligheid en samenwerking met de buurt belangrijke succesfactoren zijn, hetgeen ook bijdraagt aan een positievere beeldvorming rond dementie binnen de wijk. ‘Samen met Amsterdam UMC hebben we de afgelopen jaren nieuwe interventies toegevoegd. Een voorbeeld is Dementelcoach, een telefonische ondersteuning voor mantelzorgers. Verder bieden we STAR aan, een onlinecursus over dementie voor mantelzorgers, vrijwilligers en professionals. Een andere nieuwkomer is DemenTalent, waarbij mensen met dementie vrijwilligerswerk in de wijk kunnen doen, zoals werken in tuinen of cafés.’
STAR, een onlinecursus over dementie voor mantelzorgers, vrijwilligers en professionals.
‘Samenwerking met de buurt is een belangrijke succesfactor, ook voor een positiever beeld van dementie’
Elkaar ook elders ontmoeten
AOC de Pijp biedt mensen met dementie ook mogelijkheden om elkaar buiten het centrum te ontmoeten. Ze kunnen bijvoorbeeld naar een café in de wijk voor dagbesteding. Atmodimedjo: ‘Recent zijn we begonnen met DEM!, een uitgaansagenda voor mensen met dementie en hun partners. Diverse bioscopen, theaters en musea stellen hun deuren voor hen open en passen het programma speciaal daarop aan. Zo is er in de filmzaal meer licht en zachter geluid en draaien ze aangepaste films die niet te lang duren. Op deze wijze probeer je eveneens ontmoetingsplaatsen te creëren.’
Informatie
Neem voor meer informatie contact op met Mariska Atmodimedjo via m.atmodimedjo@combiwel.nl. Of stuur een mail naar welkom@combiwel.nl. Bekijk ook de website van AOC de Pijp, onder andere voor een paar informatieve filmpjes. Een interessant artikel staat op de website van Kloek, wonen met zorg.
‘Heb als gemeente vertrouwen in lokale krachten’
Gracia Velland,
beleidsadviseur dementie van de gemeente Amsterdam en opdrachtgever van AOC de Pijp
‘De klassieke groepsgerichte dagbesteding voor mensen met dementie moeten we loslaten waar die niet meer werkt. Het wordt steeds duidelijker dat veel van deze mensen nog van alles kunnen en willen. Daarom ben ik ook zo blij met AOC de Pijp. Mensen met dementie kunnen er volwaardig meedoen vanuit hun vraag en behoeften. Dit verbetert de kwaliteit van leven en hun eigenwaarde. Als gemeente moet je vertrouwen hebben in de partijen die bij zo’n centrum zijn betrokken. Ga met ze in gesprek zodat je het aanbod kunt afstemmen op de behoeften van mensen met dementie en hun mantelzorgers. Samenwerken en elkaar de ruimte geven; zo ontstaan de mooiste initiatieven.’